Οι εξελίξεις
Πρόληψη – Έγκαιρη διάγνωση – Θεραπεία
Το εμβόλιο κατά του ιού HPV
Τον τελευταίο καιρό, με αφορμή την κυκλοφορία του εμβολίου για τον ιό των ανθρώπινων κονδυλωμάτων (HPV), που θεωρείται ότι είναι η κύρια γενεσιουργός αιτία για την ανάπτυξη καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας, έχει αναπτυχθεί μεγάλος προβληματισμός, στο ευρύ κοινό και ιδιαίτερα στις γυναίκες .
Τα ερωτήματα αφορούν στις ενδείξεις, στην αποτελεσματικότητα και κυρίως στις πιθανές παρενέργειες του εμβολίου . Στο κείμενο που ακολουθεί προσπαθήσαμε, συνοπτικά και με απλό τρόπο, να συμπυκνώσουμε όλα όσα πρέπει ο απλός άνθρωπος να γνωρίζει και να απαντήσουμε σε όσες πιθανές απορίες και συγχύσεις έχουν δημιουργηθεί .
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος πιό συχνός καρκίνος, που εμφανίζεται στη γυναίκα, με πρώτον τον καρκίνο του μαστού . Ανατομικά ο τράχηλος είναι το κατώτερο τμήμα της μήτρας, εκείνο δηλαδή το τμήμα της, που προεξέχει μέσα στον κόλπο . Είναι πιό συχνός στις μικρότερες ηλικίες, σε αντίθση με τον καρκίνο του σώματος της μήτρας ( ενδομητρίου ), που είναι συχνότερος στις ηλικιωμένες γυναίκες .
Κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο, εμφανίζονται 500.000 νέα περιστατικά και στην Ευρώπη περίπου 35.000 . Από αυτές τις γυναίκες, που θα νοσήσουν, τουλάχιστον οι μισές προβλέπεται ότι θα καταλήξουν . Με άλλα λόγια, 40 ευρωπαίες γυναίκες, πεθαίνουν κάθε μέρα από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας .
Στη χώρα μας, με τα στατιστικά δεδομένα του 2007 και μετά, έχουμε 600 νέα περιστατικά και 250 θανάτους το χρόνο . Το περίεργο δε είναι ότι δεν υπήρξε μείωση των περιπτώσεων τα τελευταία χρόνια, παρά τις σημαντικές προόδους και τις οργανωμένες προσπάθειες, που έχουν γίνει, τόσο από κρατικούς όσο και μη κρατικούς φορείς σε προληπτικό, διαγνωστικό και θεραπευτικό επίπεδο .
Η μέχρι σήμερα αντιμετώπιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, αλλά και όλων των άλλων καρκίνων, στόχευε στην όσο το δυνατόν πιό έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου, ώστε να είναι αποτελασματική η χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου με την αφαίρηση ολοκλήρου της μήτρας και των παρακειμένων ιστών και οργάνων ( ολική ή ριζική υστερεκτομή ) .
Ο τρόπος αυτός αντιμετώπισης αποκαλείται δευτερογενής πρόληψη .
Ακόμα και σήμερα δεν γνωρίζουμε επακριβώς την αιτιολογία του καρκίνου γενικώς . Παρ΄όλ’ αυτά φαίνεται πως στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, ο αιτιολογικός παράγοντας σχετίζεται με τον ιό των ανθρώπινων κονδυλωμάτων ( Human Papilloma Virus – HPV ), κι αυτό γιατί στο 99,7 %, σχεδόν δηλαδή στο 100% των περιπτώσεων, μέσα στον καρκίνο ανιχνεύεται ο ιός HPV, κάτι που έγινε γνωστό ήδη από το 1975 .
Ο ιός HPV εμφανίζεται σε 200 διαφορετικούς τύπους, χωρίς να είναι και οι 200 καρκινογόνοι . Οι τύποι 16 και 18 ανευρίσκονται στο 73% των περιπτώσεων . Οι τύποι 6 και 11 ενοχοποιούνται για τα κονδυλώματα ( καργιόλια ) των έξω γεννητικών οργάνων .Η μόλυνση του ανθρώπινου οργανισμού με τον HPV γίνεται συνήθως με τη σεξουαλική επαφή, χωρίς να αποκλείονται και άλλοι τρόποι .
Η λοίμωξη στις περισσότερες περιπτώσεις ( 90% ), αυτοϊάται μέσα στον πρώτο χρόνο . Από εκεί και πέρα συνήθως εξελίσσεται σε χαμηλού ή ελαφρού βαθμού δυσπλασία των κυττάρων του τραχήλου ( CIN I ), μετρίου βαθμού ( CIN II ) και υψηλού βαθμού δυσπλασία ( CIN III ), ή περιωρισμένο καρκίνο ( in situ ), για να καταλήξει στον διηθητικό πια καρκίνο .
Η εξέλιξη αυτή γίνεται σιγά - σιγά σε ένα εύρος 2- 5 χρόνων ανά στάδιο, και γι΄αυτό θεωρούμε ότι στις μέρες μας είναι δυνατή η πρόληψη ή τουλάχιστον, η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας . Αρκεί μιά απλή ετήσια επίσκεψη στο γυναικολόγο και η τακτική εξέταση κατά Παπανικολάου .
Πριν από το 1950, δεν υπήρχε τρόπος ανίχνευσης των προκαρκινικών σταδίων ( δυσπλασιών ). Η διάγνωση γινόταν συνήθως αφού ο καρκίνος είχε προχωρήσει και η γυναίκα εμφάνιζε πόνους, αιμορραγίες, πυρετό και άλλα συμπτώματα προχωρημένου πλέον καρκίνου και όταν πια οι δυνατότητες αντιμετώπισης ήταν περιορισμένες . Αυτό οδηγούσε σε αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα .
Μέχρι που το 1950, ο μεγάλος Έλληνας γιατρός και ερευνητής από την Κύμη της Ευβοίας Νικόλαος Παπανικολάου, ανακάλυψε στην Αμερική, τη δυνατότητα έγκαιρης κυτταρολογικής ανίχνευσης του καρκίνου, με την παγκοσμίως πια γνωστή με το όνομά του εξέταση, το test PAP .
Ο μαζικός πληθυσμιακός έλεγχος με το test PAP, δηλαδή η έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, όταν τα κύτταρα του τραχήλου βρίσκονται ακόμα σε προκαρκινικό στάδιο ( δευτερογενής πρόληψη ), δίνει τη δυνατότητα έγκαιρης και αποτελεσματικής θεραπευτικής παρέμβασης και σωτηρίας της γυναίκας .
Παρ΄όλ’ αυτά, οι γυναίκες αδιαφορούν ή δυστροπούν και δεν εξετάζονται τακτικά . Δυστυχώς, στις μέρες μας μόνο το 15 - 20% των ελληνίδων κάνει τακτικό test PAP . Χωρίς να έχουν την δικαιολογία της ελλιπούς ή μη ενημέρωσης, αμελούν να υποβληθούν στον ετήσιο ανώδυνο και απλό έλεγχο και να προσφέρουν στον εαυτό τους το πολυτιμότερο αγαθό, την καλή του υγεία . Το 60% των περιστατικών καρκίνου εμφανίζεται στο ποσοστό των γυναικών, που δε συμμετέχουν στα προγράμματα προληπτικού ελέγχου .
Αυτό το κενό της δευτεροπαθούς πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, με την πιο πρώιμη διάγνωση και έγκαιρη θεραπεία, έρχεται να καλύψει ο προληπτικός εμβολιασμός κατά της λοίθμωξης HPV, του πρώτου επισήμως σοβαρού εμβολίου κατά του καρκίνου .
Με την ανακάλυψη του εμβολίου στοχεύουμε πλέον στην πρωτογενή πρόληψη, την δυνατότητα δηλαδή του οργανισμού, μετά τον εμβολιασμό, να παράγει ο ίδιος ουσίες (αντισώματα) κατά του νοσογόνου – καρκινογόνου παράγοντα και η γυναίκα να μην προσβάλεται πλέον από καρκίνο .
Είναι γνωστό ότι οι εμβολιασμοί κατά λοιμωδών νόσων, από τότε που εφαρμόστηκαν, εξαφάνισαν ή λιγόστεψαν δραστικά τα κρούσματα σε παγκόσμιο επίπεδο . Η παραλυτική πολυομυελίτιδα με περισσότερα από 18.000 περιστατικά στις ΗΠΑ το 1954, στις μέρες μας, μετά τον μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού στην παιδική ηλικία ( SABIN ), έχει εξαφανισθεί . Η διφθερίτιδα, που το 1900 οδήγησε στο θάνατο περισσότερα άτομα απ΄ότι ο καρκίνος, σήμερα σχεδόν δεν υπάρχει .
Το εμβόλιο κατά του ιού HPV, του θεωρούμενου δηλαδή, αιτίου για την εμφάνιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, παρασκευάσθηκε το 2006 . Κυκλοφορεί σε δύο μορφές, ως διδύναμο ( ιοί 16 και 18 ) και ως τετραδύναμο ( ιοί 6, 11, 16 και 18 ) . Στο τετραδύναμο δηλαδή έχουν προστεθεί και οι τύποι, που ευθύνονται για τα οξυτενή – εξωτερικά κονδυλώματα .
Μετά τον εμβολιασμό ο οργανισμός της γυναίκας προστατεύεται δημιουργώντας πρωτογενώς αντισώματα, που εμποδίζουν την ανάπτυξη του ιού HPV, όταν το σώμα της εκτεθεί σ΄αυτόν .
Μέχρι στιγμής, η προστασία που προσφέρουν φτάνει περίπου στο 70 – 80 %, αφού, όπως προαναφέρθηκε οι τύποι αυτοί του ιού, που περιέχουν ευθύνονται για το ποσοστό αυτό των περιπτώσεων .
Ο εμβολιασμός γίνεται σε τρείς δόσεις, με διαστήματα ανάλογα με τον τύπο του εμβολίου . Δεν έχουν παρατηρηθεί σοβαρές παρενέργειες, παρ΄όλο ότι παγκοσμίως οι δόσεις που έχουν γίνει ξεπερνούν τα 60 – 70 εκατομμύρια .
Στις περισσότερες χώρες, όπως και την δική μας, το εμβόλιο έχει μπει στο πρόγραμμα του εθνικού εμβολιασμού και χορηγείται δωρεάν από τα ασφαλιστικά ταμεία, στις κρίσιμες δηλαδή ηλικίες, για την πιο συχνή εμφάνιση της λοίμωξης HPV, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν ενδείκνυται για τις άλλες ηλικίες .Απλά, οι γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, σε σχέση με τις μικρότερες εμφανίζουν σπανιότερα καρκίνο τραχήλου της μήτρας .
Στην Αυστραλία, μετά από πρόγραμμα μαζικού εμβολιασμού στις μαθήτριες του Λυκείου, έχει σημαντικά περιοριστεί ο αριθμός των πασχόντων γυναικών, από δυσπλασίες των κυττάρων του τραχήλου της μήτρας, δηλαδή των προκαρκινικών καταστάσεων του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, επομένως αναμένεται και μείωση των περιπτώσεων του καρκίνου .
Αυτό δεν σημαίνει ότι ο εμβολιασμός πρέπει να κάνει τις γυναίκες να σταματήσουν τον τακτικό προληπτικό έλεγχό τους . Το εμβόλιο δεν προστατεύει από όλους τους τύπους του ιού HPV. ούτε και από όλες τις μορφές του καρκίνου .
Συμπερασματικά πιστεύουμε ακράδαντα ότι ο εμβολιασμός σε συνδυασμό με τον ετήσιο προληπτικό έλεγχο, είναι ο μοναδικός τρόπος πρόληψης και αποφυγής εμφάνισης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας .
Με την έγκαιρη τέλος διάγνωση και την ορθή αντιμετώπιση μπορεί η σύγχρονη γυναίκα να εξαλείψει αυτήν την ύπουλη και θανατηφόρα μάστιγγα και να προστατεύσει την υγεία της και τη ζωή της .