Τα σπερματοζωάρια
Η μεταφορά, η ωρίμανση και η διατήρηση των σπερματοζωαρίων είναι οι πιο σημαντικές λειτουργίες του αναπαραγωγικού συστήματος του άνδρα.
Τα σπερματοζωάρια παράγονται στους δύο όρχεις. Aπό τους όρχεις περνούν στα σπερματικά σωληνάριά, στις επιδιδυμίδες και μέσω του σπερματικού πόρου φτάνουν στις σπερματοδόχους κύστεις, όπου αποθηκεύονται και περιμένουν.
Όταν φεύγουν από τους όρχεις δεν είναι έτοιμα να γονιμοποιήσουν το ωάριο. Χρειάζεται να υποστούν κάποιες αλλαγές, να ωριμάσουν και να ενεργοποιηθούν, διαδικασία, που πραγματοποιείται κατά την πορεία τους και ολοκληρώνεται μέσα στις σπερματοδόχους κύστεις. Αυτή η διαδικασία διαρκεί περίπου 2- 3 μήνες.

Η δομή του σπέρματος
Το σπερματοζωάριο δεν διακρίνεται με γυμνό μάτι. Μοιάζει με γυρίνο βατράχου, έχει κεφάλι, λαιμό και ουρά και το μήκος του είναι περίπου 0,05 χιλ. Το κεφάλι του αποτελείται από τον πυρήνα με το DΝΑ.
Κάθε σπερματοζωάριο έχει τη δική του γενετική ταυτότητα. Το κεφάλι προστατεύεται από ένα μεγαλούτσικο "καπέλο", το ακρόσωμα, που περιέχει ένζυμα. Αυτά κατά τη γονιμοποίηση βοηθούν το σπερματοζωάριο να διαπεράσει τη μεμβράνη του ωαρίου. Το "καπέλο" αποβάλλεται με τη διείσδυση.
Ένας κοντός λαιμός ενώνει το κεφάλι με την ουρά, που χάρη στις κινήσεις της το σπερματοζωάριο ταξιδεύει με μεγάλη ταχύτητα, για να συναντήσει το ωάριο στη σάλπιγγα.
Η σπερματογένεση, η παραγωγή δηλαδή των σπερματοζωαρίων, απαιτεί θερμοκρασία 2-3 βαθμούς C μικρότερη από εκείνη της κοιλιακής κοιλότητας, γι’ αυτό και οι όρχεις βρίσκονται έξω από το ανθρώπινο σώμα. Και η παραμικρή άνοδος της θερμοκρασίας στους όρχεις έχει ως αποτέλεσμα την παροδική μείωση της παραγωγής των σπερματοζωαρίων.
Το σπερματοζωάριο αντιπροσωπεύει τη γενετική συμμετοχή του πατέρα στη δημιουργία του εμβρύου. Ο πυρήνας του περιέχει 23 χρωμοσώματα. Όταν το σπερματοζωάριο συνενώνεται με το ωάριο, το κύτταρο που σχηματίζεται αποτελείται από 46 χρωμοσώματα, 23 από τον πατέρα και 23 από τη μητέρα.
Η ικανότητα για γονιμοποίηση του άνδρα, σχετίζεται με τη στύση, την ακούσια εκσπερμάτωση και την εκσπερμάτωση, μηχανισμοί αλληλένδετοι , που ελέγχονται κυρίως από τον νωτιαίο μυελό.
Κατά την κορύφωση της σεξουαλικής διέγερσης του άνδρα, τα σπερματοζωάρια από τις σπερματοδόχους κύστεις, μαζί με το σπερματικό υγρό, που προέρχεται από τον προστάτη και που βοηθά στην θρέψη τους και στην κίνησή τους, ωθούνται με δύναμη προς την ουρήθρα.
Ο όγκος του σπερματικού υγρού κυμαίνεται από 1 έως 5 κυβικά εκατοστόμετρα (το μισό περίπου ενός μικρού κουταλιού). Το 10% αποτελείται από σπερματοζωάρια και το 90% από σπερματικό πλάσμα.
Οι περισσότεροι άνδρες, όταν είναι νέοι, μπορούν να εκσπερματώνουν αρκετές φορές την ημέρα, ενώ οι ώριμοι δυο με τρεις φορές. Στους ηλικιωμένους ο όγκος του σπέρματος μειώνεται σημαντικά.

Tο "ταξίδι" του σπέρματος

Τα σπερματοζωάρια επιβιώνουν στο αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας μία ή δύο ημέρες, ενώ το ώριμο ωάριο μόνο 12 με 24 ώρες.

Κατά τη συνουσία, τα σπερματοζωάρια εκτοξεύονται στον κόλπο της γυναίκας. Για τη διαδρομή από τον κόλπο στη σάλπιγγα - μια απόσταση 15 με 18 εκατοστά - απαιτούνται αρκετές ώρες. Στο "ταξίδι" τους μέσα στο αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας τα σπερματοζωάρια σχεδόν αποδεκατίζονται. Πεντακόσια εκατομμύρια περιέχονται στο σπέρμα κατά την εκσπερμάτωση και οι πρώτες απώλειες γίνονται στον τράχηλο της μήτρας.
Ο τράχηλος είναι επιστρωμένος με βλεννογόνο πλούσια σε αδένες, που εκκρίνουν μια αδιαπέραστη παχύρρευστη ουσία, την τραχηλική βλέννη, που αποτελεί το πρώτο φίλτρο και ουσιαστικά γίνεται ο "τάφος" για πολλά σπερματοζωάρια.
Οι απώλειες συνεχίζονται, μέχρι τα σπερματοζωάρια να φθάσουν στις σάλπιγγες. Μόνο δυο χιλιάδες καταφέρνουν να μπουν μέσα στον αυλό τους και μόνον εκατό ή διακόσια προχωρούν περισσότερο. Στο "ταξίδι" τους τα σπερματοζωάρια υφίστανται μεταβολές από τις διάφορες ουσίες, που βρίσκονται στον τράχηλο της μήτρας και τις σάλπιγγες. Αυτά που κατορθώνουν να πολιορκήσουν το ωάριο, είναι τα πιο κατάλληλα για τη γονιμοποίηση.
Το ωάριο δεν προσελκύει με κάποια χημική ουσία τα σπερματοζωάρια. Η επαφή μεταξύ τους οφείλεται σε τυχαία κίνηση. Τα σπερματοζωάρια προσπαθούν τότε να διαπεράσουν με το κεφάλι τη μεμβράνη του ωαρίου. Το "καπέλο" τους απελευθερώνει ένζυμα, που διευκολύνουν τη διείσδυση.
Ένα τελικά θα καταφέρει να εισχωρήσει μέσα στο ωάριο, που η χημική σύνθεση του αλλάζει αμέσως μετά τη γονιμοποίηση και αποκλείει την είσοδο στα υπόλοιπα σπερματοζωάρια. Αυτά συνεχίζουν να κολυμπούν γύρω από το ωάριο. Αν δεν υπάρχει άλλο ωάριο, κινούνται πάνω κάτω στις σάλπιγγες. Τα σπερματοζωάρια επιβιώνουν στο αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας μία ή δύο ημέρες, ενώ το ώριμο ωάριο μόνο 12 με 24 ώρες.
Επομένως, η γονιμοποίηση είναι δυνατή μόνον αν η συνουσία γίνει μία δύο ημέρες πριν από την ωορρηξία ή αμέσως μετά.